Danışmanlık Tedbir Kararı Uygulanması

DANIŞMANLIK TEDBİR KARARINI UYGULAMA SÜRECİ

Çocukların sağlıklı gelişimlerini sürdürebilmeleri kadar, suça itilmiş çocukların yeniden suç işlemelerinin önlenmesi de büyük önem taşır. Bakım tedbiri uygulanan, hükümlü olan ya da eğitim evinde bulunan çocukların güvenlik birimlerine tekrar tekrar gelmesi, bu çocukların yüksek oranda tekrar suç işleme riski taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle, tedbir kararı devam ederken çocuklara yönelik yürütülecek iş ve işlemlerin kalitesi kritik önem taşır. Özellikle uygulama planlarının nitelikli ve etkili biçimde işletilmesi gerekmektedir. Çünkü çocukların suça sürüklenmesi, yalnızca bireysel bir sorun değil; aileyi, sosyal çevreyi ve toplum düzenini tehdit eden önemli bir toplumsal problemdir. Ayrıca, çocukların toplum tarafından damgalanması da, onların yaşamında acı verici sonuçlar doğurmaktadır.

Suça itilmiş çocuklarla ilgili yapılan sosyal incelemeler, bu çocukların sosyal becerilerinde yetersizlik, ahlaki gelişim düzeylerinde düşüklük, özgüven eksikliği, problem çözme yetersizliği ve aile ile arkadaşlarıyla sağlıklı iletişim kuramama gibi sorunlar taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu psikososyal yetersizlikler nedeniyle, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında sıklıkla danışmanlık tedbiri kararı verilmektedir. Danışmanlık tedbiri; çocuk ve ailesine yönelik bireysel ve grupla psikolojik danışmanlık, değerlendirme ve aile içi inceleme hizmetlerini kapsar ve bu süreç eşgüdüm içinde yürütülmektedir.

DANIŞMANLIK TEDBİR KARARINI UYGULANMASI

Koruyucu ve destekleyici tedbir kararı Çocuk Mahkemelerinde kurulu olmayan yerlerde Aile Mahkemelerinde kurulu olmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemeleri tarafından verilir. Danışmanlık Tedbir Kararı Milli Eğitim Müdürlüğü, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü ve Yerel Yönetimler tarafından yerine getirilir. Uygulama süreci,

• Yasal dayanakların incelenmesi

• Çocuğu ve aileyi tanıma

• Çocukla ilgili bilgiler toplama

• Problemlerin sınırlarını belirleme

• İlk on gün içerisinde uygulama palanını hazırlama ve hâkim onayına gönderilmesi,

• Raporla ilgili çalışmanın yapılması

• Üçer aylık değerlendirme raporlarının gönderilmesi

• Sonuç değerlendirme raporlarının gönderilmesi ve tedbirin sonuçlandırılması.

İLGİLİ MEVZUATIMIZ

• 5395 Çocuk Koruma Kanunu

• 5395 Çocuk Koruma Kanunu Uygulama Yönetmenliği,

• 5395 Çocuk Koruma Kanununa göre verilen KDTK Uygulama yönetmenliği

• Danışmanlık Tedbir Kararları Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ,

 DANIŞMANLIK TEDBİRİN AMACI

  ‘’MADDE 5 – (1) Danışmanlık tedbirleri;

a) Çocuğun ailesi yanında korunmasını sağlamak veya çocuk hakkında verilen tedbir kararlarının uygulanması sırasında onu ve bakımından sorumlu olan kimseleri desteklemek ya da uygulanması muhtemel tedbirler hakkında bilgilendirmek amacıyla uygulanır.

b) Bazı sorun alanlarında tek başına riski azaltıcı bir müdahale olarak bazılarında ise, diğer tedbirlerin uygulanmasından önce veya diğer tedbirlerle birlikte, o tedbirlere destek vermek amacıyla uygulanır.

c) Danışmanlık tedbirlerinin kapsamı, çocukların bedensel, zihinsel, psiko-sosyal, duygusal gelişimini desteklemek, okul, aile ve sosyal çevresi ile uyumunu güçlendirmek ve yeteneklerine uygun bir meslek sahibi olarak hayata hazırlanmalarını sağlamak amacıyla okul başarısızlığı, okuma yazma bilmeme, okul devamsızlığı, gibi eğitim sorunlarının çözümüne yönelik faaliyetler ve okul başarısını artırma; madde kullanımı, davranış bozukluğu, cinsel istismar, ergenlik sorunları, öfke kontrolü, sosyal beceri sorunu, aile içi iletişim problemleri, ailede parçalanma, ailede çocuğun değeri konusunda yeterli duyarlılığın olmaması, ailenin göçe bağlı sorunları, gibi konularda korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen çocuğu, aileyi ve çocuğun bakımından ve eğitiminden sorumlu kişileri bir arada sistematik bir şekilde ele alan, suç ve mağduriyetin tekrarlanmasını engellemek üzere riskleri ve koruyucu önlemleri değerlendiren ve normal gelişimi destekleyen, müdahale eden, psiko-sosyal ve eğitsel destek hizmetleri olarak uygulanır.’’ Bu kapsamda suça sürüklenmiş çocukların, suç mağduru çocukların geçmişte karşılaştıkları sorunlara neden olan durumlarla nasıl baş edeceklerini öğrenmeleri, yaşamlarında karmaşık güçlüklerle mücadele etme becerilerini geliştirmeleri, gelecekte tekrar suç işleme olasılarının azalması hedeflenmektedir.

 DANIŞMANLIK TEDBİRİNİ UYGULAYABİLECEK GÖREVLİLER

 MADDE 6 – (1) Danışmanlık hizmeti, tedbir kararının içeriği dikkate alınmak suretiyle, mahkeme tarafından tedbir kararını uygulamakla görevlendirilen kurumda görevli sosyal çalışma görevlilerince yürütülür. Ancak Mahkeme tarafından tedbir kararını uygulamakla kurum yerine kişi görevlendirilmesinin söz konusu olduğu durumlarda Mahkemenin yetki alanı içerisinde bulunan resmi veya serbest meslek icra eden sosyal çalışma görevlileri görevlendirilebilir. Sosyal çalışma görevlilerinin bulunmaması halinde ise ilgili mahkeme tarafından resmi veya serbest meslek icra eden aile hekimi, psikiyatri, pediatri gibi uzmanlık alanlarının yanı sıra tıp alanından mezun olan görevliler ile lisans eğitimi almış hemşirelik, çocuk gelişimi ve eğitimi alanlarında mesleki eğitim almış kişiler de görevlendirilebilir.

 DANIŞMANLIK HİZMETİ KRİTERLERİ

MADDE 8 – (1) Danışmanlık hizmeti verecek olan kişilerin konularında meslekî eğitim almış olmalarının yanı sıra yeterliliklerini sertifikaları ya da belgeleri ile belirten ve alanlarında çalıştıklarını hizmet belgesi ile ispat edenler öncelikli olarak tercih edilir.

             (2) Çocuk hakkında danışmanlık tedbirinin yanı sıra diğer tedbirlere ya da denetim altına alınmasına karar verildiği hallerde, ilgili tedbir kararı ya da denetimi izleyecek, kişi ile danışmanlık hizmetini verecek kişi aynı olamaz.

             (3) Danışmanlık tedbiri, ailenin kararlara katılımını sağlamaya elverişli olacak şekilde, diğer tedbir kararlarını ya da denetim altına alma kararını izleyen görevliler ile iş birliği içerisinde yerine getirilir.

             (4) Danışmanlık tedbiri kararını yerine getirmekle görevli danışman, kurum veya kuruluşlarca, bu tedbir kararının yerine getirilmesinde hazırlanacak uygulama plânına esas olmak üzere; Çocuk Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 22 nci maddesinde belirtilen bilgi edinme ilkelerine uymak şartıyla sosyal inceleme raporundan yararlanılır.

             (5) Danışmanlık tedbiri, hizmetin niteliğine göre haftalık ya da onbeş günlük periyotlarla uygulanmalı, asgari sekiz seans yapılmalıdır. Bu süre sonunda tedbirin devamı konusunda karar verilmelidir.

             (6) Danışmanlık tedbirlerinin uygulanması, çocuk, aile veya çocuğun bakımından sorumlu kimseler için hazırlanmış psiko-eğitsel programlar vasıtasıyla yürütülür. Bu programlar, bireysel ve grupla uygulanabilir nitelikte olmalıdır. Programlar, çocuğun bakımından sorumlu kimseyi, aileyi, çocuğu tanıma ve değerlendirmeye yönelik olmalı, çocuğun kurumlarla sağlıklı temasını ve sosyal normlarla uyumunu sağlamayı, çocuğun bakımından sorumlu kimselerin ve ebeveynlerin ise rehberlik edici ve eğitici potansiyellerini geliştirmeyi hedeflemelidir.

             (7) Danışmanın, tayin, nakil, hastalık ile aile veya çocukla gerekli çalışmayı sürdürmesini engelleyecek sorunlar çıkması halinde tedbiri uygulamakla görevli kurum tarafından yeni bir danışman belirlenerek ilgili mahkemeye bildirilir. Eğer danışman mahkeme tarafından kurum dışından görevlendirilmiş ise yerine ilgili mahkeme tarafından yeni danışman atanır.

DANIŞMANLIK TEDBİRİ SÜRECİ

             MADDE 9 – (1) Danışmanlık tedbiri süreci aşağıdaki hususları içerecek biçimde yapılır:

             a) Çocuk, aile, bakmakla yükümlü kişi veya kişiler ile ilgili bilgiler ve dosya bilgileri toplanarak incelenir.

             b) Çocuk, aile, bakmakla yükümlü kişi veya kişiler ile tanışılır.

             c) Danışman, görev ve sorumlulukları hakkında çocuğu, aileyi, bakmakla yükümlü kişi veya kişileri bilgilendirir.

             ç) Sorunun tarafları olabilecek aile, öğretmen, idareci ve bunun gibi kimselerle görüşülerek problemin sınırları belirlenir.

             d) Çocuğa ve aileye mahkeme kararı ve yükümlülüklerinin tanıtımı, uymama halinde ve devamının kesilmesinde sonuçları ile aileye çocuğuyla ilgili sorumlulukları anlatılır.

             e) Danışmanlık hizmeti ile ilgili bir uygulama planı hazırlanır. Çocuğun ailesinin yanında yaşadığı durumlarda çocuk ve aile sürece birlikte dahil edilir, ilgili kişilerle de görüşme sağlanır. Çocuğun ailesinin yanında yaşamadığı ve ailesinden uzak olduğu durumlarda ailenin sürecin gelişiminden ve üstüne düşen görevlerden haberdar edilmesi için gerekli önlemler alınarak danışmanlık hizmeti başlatılır. En az, çocukla haftada bir kez, aileyle iki haftada bir kez gerçekleştirilecek görüşmeler planlanır ve bu plan doğrultusunda takip edilir. Ayrıca duruma göre öğretmen ya da ilgili kişilerle de görüşme sağlanır.

             f) Danışmanlık tedbirinin uygulama sürecinin değerlendirilmesinde kullanılacak izleme kriterleri, bu hizmeti sunacak danışman tarafından belirlenerek uygulama planında gösterilir.

             g) Uygulama planı doğrultusunda üçer aylık periyotlarla sürecin değerlendirmesine ve varsa tedbirin değiştirilmesine ilişkin öneriyi de içeren rapor; Yönetmeliğin 18 inci maddesinde belirtilen usule göre mahkeme veya çocuk hâkimi tarafından, incelettirilmek üzere mahkemeye ulaştırılır.

             h) Danışmanlık hizmeti, danışmanın, bu tedbirde istenen amaca ulaşıldığına dair raporu üzerine mahkeme veya çocuk hâkiminin vereceği kararla sona erer.

             (2) Danışmanlık tedbirlerini uygulayan görevlilerin; mahkeme veya çocuk hâkimine sunulan uygulama planı doğrultusunda yaptıkları işlem ya da görevlerin izlenmesi, tedbirle ulaşılmak istenen amacı gerçekleştirecek etkinlik ve verimlik için gerekli desteğin sağlanması bu tedbiri yerine getirmekle yükümlü kurumların sorumluluğundadır.

DANIŞMANLIK TEDBİR KARARINDA ÇOCUĞUN BULUNMAMASI HALİNDE

MADDE 22 – 

             (3) Çocuğun bulunamaması hâlinde durum ilgili kolluk birimlerine bildirilir.  Mahkeme veya çocuk hâkimi tedbir kararının yerine getirilmesi için çocuğun bulunması ve ilgili kuruma tesliminin kolluğun çocuk birimi  tarafından sağlanmasına karar verebilir. 1/6/2005 tarihli ve 25832 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliğinin 5 inci maddesi hükmü saklıdır. Yakalanan çocuklar ilgili kurumlara teslim edilir. Tedbir kararını uygulayacak kurumlar çocuğun teslim alınması için kolluk birimleri ile işbirliği ve koordinasyon içerisinde hareket ederek gerekli önlemleri alır.

             (4) Haklarında bakım veya barınmaya ilişkin tedbir kararı alınan ve tedbirin uygulanacağı kurum veya kuruluşa teslim edilen çocukların, izinsiz olarak kurum veya kuruluştan ayrılmaları durumunda tutanak tutulur. Durum, en seri iletişim araçları ile kolluk birimine bildirilir. Bildirim, en kısa sürede yazılı hâle getirilir. Ayrıca mahkeme veya çocuk hâkimine de bilgi verilir. Bu durumda yukarıdaki fıkraya göre hareket edilir.

    TEDBİR KARARININ KALDIRILMASI VEYA SONA ERMESİ

             MADDE 11 – (1) Hâkim, çocuğun gelişimini göz önünde bulundurarak koruyucu ve destekleyici tedbirin kaldırılmasına karar verebilir. Bu karar acele hâllerde, çocuğun bulunduğu yer hâkimi tarafından da verilebilir. Ancak bu durumda karar, önceki kararı alan hâkim veya mahkemeye bildirilir.

             (2) Tedbir kararının kaldırılmasını, denetim görevlileri, çocuğun velisi, vasisi, bakım ve gözetimini üstlenen kimseler, tedbir kararını yerine getiren kişi ve kuruluşun temsilcileri ile Cumhuriyet savcısı talep edebilir.

             (3) Tedbirin uygulanması, on sekiz yaşın doldurulmasıyla ayrıca bir karara gerek kalmaksızın kendiliğinden sona erer. Ancak hâkim, eğitim ve öğrenimine devam edebilmesi için ve çocuğun rızası alınmak suretiyle tedbirin uygulanmasına belli bir süre daha devam edilmesine karar verebilir.